OD BUNTA DO SEKSEPILA
autor: S. Stamenković
Dok se svila, vuna, kašmir, tvid i streč smjenjuju po sezonama, džins je neprolazan. Nema osobe koja u svom ormanu nema bar jedan komad odjeće od teksasa, a neki i čitave kolekcije, od čizmica, preko haljina i košulja, do mantila i šešira
Za šetnju, za posao, kafu sa drugaricom, večernji izlazak… često nam je džins prvi izbor bez obzira na priliku, sezonu ili doba dana. Farmerice su najpraktičnije, ali tu je i teksas jakna ili sako za svježije večeri ili haljina za miholjsko leto. Šešir, torba ili espadrile od džinsa detalji su koji će osvježiti cjelokupan stajling. U specijalizovanim radnjama mogu se kupiti lampe sa abažurom od džinsa i ukrasni jastuci. Denim obožavaju i rado nose i poljoprivrednici i akademici, poznati i oni koji to nisu. Ne postoji mjesto na svijetu gdje džins nije stigao. A kako nas je osvojio?
Od mornara do kopača zlata
Osnova za proizvodnju džinsa je pamuk. Tkanine tkane keper vezom u različitim bojama prediva, najčešće bijela i plava, stvaraju specifičan izgled džinsa, gdje jedna strana tkanine ima plavi sjaj, a druga izgleda bijelo. Iako je mnogima prva asocijacija na džins Divlji zapad, otkrićem teksasa ponose se Italijani. U osvit 16.veka pomorci iz Đenove kreću u potragu za novim svijetom. Debelo indijsko platno obojeno indigom, otpornije je i izdrživije na habanje od drugih tkanina, pa su mornari opremljeni pantalonama sašivenim od tog platna, koje se mogu prati i u morskoj vodi, sušiti na suncu ili urolati do koljena kad je vruće. Reč “blue jeans” potiče od francuske fraze “blue de Genes” – đenovsko plavo. Sinonim za džins je još jedna francuska riječ “denim”, izvedena iz fraze “cotton de Nimes”. Na Novi kontinent džins stiže tri i po vijeka kasnije i za njegovo “otkriće” podjednako su zaslužni Levi Štraus (Levi Stauss) i krojač Džejkob Dejvis (Jakob Davis), koji je materijal kupovao od firme Levi Strauss & Co. Levi je osmislio radne pantalone od šatorskog platna za rudare i kopače zlata, sa džepovima za čuvanje rude zlata. Međutim, Dejvisova ideja bile su farmerice sa zakopčavanjem na nitne, ali i nitnama ojačani uglovi džepova, kako se ne bi cijepali od težine. Dovitljivi krojač znao je da patent treba zaštiti, ali je taksa od 68 dolara bila previsoka. U priču ulazi Levi Štraus i njih dvojica postaju partneri. Patent je zaštićen 20. maja 1873. godine, a farmerke firme Levi Strauss & Co preplavljuju Ameriku. Tako počinje istorija “levisica”.
Simbol slobodnog duha
Od radne odjeće koju su nosili rudari, kopači zlata i farmeri, džins dvadesetih godina prošlog vijeka postaje omiljena odjeća mladih Amerikanaca. Tokom Drugog svjetskog rata američka vlada proglasila je “levisice” osnovnim dobrom i ograničila prodaju samo na radnike odbrane. Zahvaljujući američkim vojnicima farmerke se tih ratnih godina vraćaju u Evropu. Međutim, sredinom prošlog vijeka džins postaje simbol bunta i protesta mladih protiv društvenih predrasuda, pa se zabranjuje njegovo nošenje u školama, restoranima, ustanovama kulture. Popularnost farmerki jača je od zabrana. Tome su doprinijeli holivudski glumci Marlon Brando i Džejms Din (James Dean), kao i seksi ikone Merilin Monro (Marilyn Monroe) i Brižit Bardo (Brigite Bardot). Već sedamdesetih godina nastaje “zlatno doba” džinsa, a nose ga najviše pripadnici hipi pokreta da iskažu jednakost i slobodu. Deceniju kasnije postao je dio visoke mode, sa etiketama poznatih dizajnera.
Kod nas su se farmerke pojavile šezdesetih godina dvadesetog vijeka. Imali su ih samo oni koji su mogli da priušte put u Trst ili oni koji su imali rođake u inostranstvu. Kasnije su se prodavale u specijalizovanim komisionima za čitavo malo bogatstvo, ali imati par farmerki u ormaru, bila je u to vrijeme stvar prestiža. Zanimljivo je da su se u bivšoj SFRJ proizvodile napoznatije svjetske robne marke farmerica, i to “Levis” u varaždinskom “Varteksu”, “Lee Coper” u “Beku” i “Wrangler” u Makedoniji.
Džins danas
Danas se džins tretira na bezbroj načina kako bi se unijele novine u njegov izgled i privukli kupci. Najpoznatiji su prewash, koji je u upotrebu uveo Džek Spens (Jack Spence) za Lee Coper, zatim stone-wash koji je izmislio Fransoa Girbo, kao i tretiranje džinsa pješčanim mlazom, koji su izmislili italijanski proizvođači 1988. godine. Odavno možete kupiti i farmerke koje sadrže sintetičke materijale, kao i farmerke sa mješavinom vune i lana. Kao luksuzna roba, smatraju se one sa mješavinom svile i kašmira, a dostupni su modeli posuti zlatom ili sa prišivenim dragim ili poludragim kamenjem.
Vječita inspiracija
Izbor farmerki je zaista veliki. Možete ih birati prema modelu, boji, cijeni, ali vodite računa da pristaju i vašoj građi. Damama sa manjkom kilograma najbolje pristaju farmerke s ravnim nogavicama i s puno našivenih džepova, po mogućnosti od bojenog teksasa. Elegantno popunjenima preporučuju se farmerke sa strečom ravnog kroja, dok su modeli od tamnijeg džinsa, s nogavicama koje se blago šire od koljena nadole, idealni da “pokriju” jače bokove. Trudnice rado nose farmerke s tregerima i pojasom od rastegljive tkanine jer su komotne i udobne. Postoje neka opšta pravila za nošenje i održavanje farmerki: prije nego što ih skratite, operite ih, jer se džins prilikom prvog pranja skupi nekoliko procenta; okrenite ih na naličje prije pranja i sušite napolju na zraku; uvijek perite džins samo sa džinsom, jer često ispušta boju.
Iako se farmerice proizvode u svim bojama, originalna indigo plava i dalje je najtraženija. Dizajneri za ovu sezonu predlažu bijeli teksas.
Muzejska vrijednost
Prema nekim podacima, godišnje se u svijetu proizvede milijardu pari farmerica. Najstariji sačuvan par farmerica nazvan je XX. Sašivene su 1879. godine i čuvaju se u sefu kompanije Levi Strauss & Co. u San Francisku. Vrijede više od 150.000 dolara. U sjedištu kompanije nalazi se i Levi’s muzej, gde posjetioci mogu da pronađu modne detalje najvećih zvijezda Holivuda. Muzej džinsa, sa 12.000 eksponata, postoji i u Cirihu i u vlasništvu je Rudija Kerera (Carerra).
Betty.ba
